Dziedziczenie nieruchomości położonej w Hiszpanii – jak nie skomplikować sprawy?

Według obiegowej opinii, powielanej przez liczne artykuły, a nawet samych lokalnych prawników hiszpańskich, jeżeli kupiłeś nieruchomość w Hiszpanii, to najlepiej – niejako w pakiecie – powinieneś sporządzić testament przed Hiszpańskim notariuszem, dotyczący dziedziczenia Twojego majątku w Hiszpanii. Rzekomo ma to ułatwić Twoim spadkobiercom proces dziedziczenia twojej hiszpańskiej spuścizny. Co do majątku w kraju Twojego pochodzenia – w tym zakresie najlepiej byłoby, gdybyś posiadał osobny testament tam skąd pochodzisz.

Jednak, dla obywatela polskiego nie jest to dobre rozwiązanie i zamiast ułatwić sprawę, może ją tylko skomplikować. W przypadku większości klientów okazuje się, że najlepszym rozwiązaniem jest sporządzenie testamentu wyłącznie w Polsce. Dlaczego?

Transgraniczna sprawa spadkowa

Koncept sporządzenia dwóch testamentów w domyśle bazuje na założeniu, że po śmierci osoby, która posiadała majątek w Hiszpanii i w Polsce, będą toczyły się dwa postępowania spadkowe – jedno w Hiszpanii dotyczące majątku hiszpańskiego i drugie w Polsce, dotyczące majątku położonego w Polsce.

Rzeczywiście, przed 17 sierpnia 2015 r. taka sytuacja mogła mieć miejsce. W obowiązującym wówczas stanie prawnym, postępowanie spadkowe zasadniczo toczyło się zawsze w kraju obywatelstwa zmarłego – w Polsce. Jeżeli jednak w skład majątku wchodziła nieruchomość za granicą, organy polskie nie posiadały jurysdykcji krajowej w tym zakresie. W praktyce oznaczało to, że co do dziedziczenia tej nieruchomości, orzekać musiał sąd/organ miejsca położenia tej nieruchomości.

Od jednak niespełna 10 lat stan prawny wygląda zupełnie inaczej.

17 sierpnia 2015 r. w życie weszło Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. regulujące aspekty transgranicznego postępowania spadkowego, którego celem było uproszczenie tego rodzaju postępowań.

Jak jest obecnie?

• Niezależnie od tego, w ilu krajach UE posiadasz swój majątek (w tym również nieruchomości), po Twojej śmierci prowadzone będzie jedno postępowanie spadkowe, dotyczące całości Twojego majątku, niezależnie od miejsca jego położenia;
• jurysdykcję krajową w sprawie spadkowej posiadają właściwe organy tego z państw, w którym w chwili śmierci posiadałeś miejsce zwykłego pobytu. Oznacza to, że postępowanie spadkowe po Tobie będzie się toczyło w tym właśnie kraju.
• prawem właściwym, według którego ustalany będzie porządek dziedziczenia będzie prawo państwa, w którym w chwili śmierci posiadałeś miejsce zwykłego pobytu. Jeżeli mieszkałeś w kraju innym niż kraj Twojego obywatelstwa, wówczas w sporządzonym testamencie możesz dokonać wyboru prawa właściwego dla kraju Twojego obywatelstwa;
• jeżeli dokonałeś wyboru prawa państwa obywatelstwa, Twoi spadkobiercy mogą umówić się, że postępowanie spadkowe będzie toczyło się w kraju Twojego obywatelstwa (umowa prorogacyjna)
• rozporządzenie wprowadza także liczne uproszczenia w zakresie legalizacji dokumentów, oraz instytucję Europejskiego Poświadczenia Spadkowego – dokumentu wydawanego przez organy państwa właściwego dla dziedziczenia, który potwierdza prawo do spadku i ma taką samą moc prawną w każdym kraju UE (poza Danią i Irlandią, które nie ratyfikowały rozporządzenia).

Przykład:

Jerzy posiadał obywatelstwo Polskie i większość życia mieszkał w Polsce. Zainwestował w liczne nieruchomości w Warszawie i posiadał oszczędności w polskim banku. Na emeryturze postanowił wraz z żoną wyjechać do Hiszpanii, gdzie kupił mieszkanie na Costa del Sol i wspólnie z żoną założył agencję nieruchomości, w której posiadał 50% udziałów. Przed śmiercią, Jerzy sporządził testament przed notariuszem w Polsce, zachowując ustawowe zasady dziedziczenia i dokonując wyboru prawa polskiego jako właściwego dla samego testamentu oraz spadkobrania. Jerzy zmarł w Hiszpanii. Dorosłe dzieci Jerzego mieszkają w Polsce, zaś żona w Hiszpanii.

W powyższym przykładzie:

• Jerzy dokonał w testamencie wyboru prawa polskiego; testament polski jest ważny i skuteczny w Hiszpanii – prawem właściwym będzie więc prawo polskie
• Jerzy w chwili śmierci posiadał miejsce zwykłego pobytu w Hiszpanii (wyprowadził się z Polski, mieszkał i prowadził biznes w Hiszpanii). Sprawa spadkowa będzie więc musiała toczyć się w Hiszpanii (jurysdykcja krajowa)
• dzieci i żona mogą jednak zdecydować (w formie umowy prorogacyjnej), że postępowanie będzie toczyło się w Polsce
• W zależności od tego, który z organów będzie orzekał (polski albo hiszpański – jednak zawsze tylko jeden z nich będzie wyłącznie właściwy), wyda on Europejskie Poświadczenie Spadkowe (po uprzednim dokonaniu działu spadku), które będzie stanowiło podstawę wpisu prawa własności do polskiej księgi wieczystej, hiszpańskiego Registro de la Propiedad oraz rejestru handlowego.

Jak widać na powyższym przykładzie, dwa testamenty w dwóch różnych krajach nie są w żadnym wypadku potrzebne, aby skutecznie przejąć odziedziczony majątek. Wręcz przeciwnie, dwóch testamentów w dwóch różnych krajach mogłoby jeszcze bardziej skomplikować polsko-hiszpańską sprawę spadkową.

Organ orzekający w sprawie spadkowej ma obowiązek dowiedzieć się o wszystkich aktach ostatniej woli, przeanalizować je łącznie i na ich podstawie ustalić krąg dziedziczących w sposób odzwierciedlający najpełniej intencje zmarłego. Warto pamietać, że zgodnie z prawem polskim późniejszy testament odwołuje wcześniejszy, w zakresie w jakim są one ze sobą sprzeczne. Pomimo, że testamenty w założeniu mają dotyczyć majątków w dwóch różnych krajach, może dojść pomiędzy nimi do sprzeczności, co może spowodować, że wola zmarłego nie zostanie odwzorowana zgodnie z jego założeniami. Nie wspominając już o sytuacji, w której doszłoby do sporządzenia dwóch testamentów, na dwóch różnych prawach. W istocie, mogłoby to – wbrew założeniu – doprowadzić do wydłużenia i skomplikowania całej procedury.

Co więc zrobić, żeby nie skomplikować sprawy?

Jeżeli zdecydujesz się na sporządzenie testamentu – zrób to w jednym kraju – albo w Polsce albo w Hiszpanii.

Zastanów się, z którym z krajów łączy Cię więcej – gdzie mieszkasz, gdzie posiadasz większość swojego majątku, w którym kraju znajdują się Twoi spadkobiercy. Jeżeli mieszkasz w Polsce, posiadasz tam większość swojego majątku, Twoi spadkobiercy mieszkają w Polsce i posiadasz nieruchomość w Hiszpanii – z pewnością powinieneś sporządzić testament w Polsce.

Jeżeli przeprowadziłeś się z rodziną do Hiszpanii, zainwestowałeś w nieruchomości w Hiszpanii, w Polsce posiadasz majątek, jednak planujesz pozostać w Hiszpanii – warto rozważyć testament w Hiszpanii. Najprawdopodobniej w tym kraju będzie toczyło się postępowanie spadkowe po Twojej śmierci.

O podatkach od spadku w przypadku dziedziczenia nieruchomości w Hiszpanii przeczytasz tutaj.